Charakterystyka wg wikipedia.pl

Chmiel zwyczajny (Humulus lupulus ) - gatunek byliny z rodziny konopiowatych. Występował w stanie dzikim prawdopodobnie w południowej Europie, na Bliskim Wschodzie i w Ameryce północnej. Jednak uprawiany przez człowieka skolonizował (jako zdziczała roślina uprawna) strefę klimatów umiarkowanych i ciepłych całej Eurazji.

Systematyka wg Reveala
Domena - jądrowce
Królestwo - rośliny
Podkrólestwo - naczyniowe
Nadgromada - nasienne
Gromada - okrytonasienne
Klasa - Rosopsida
Rząd - pokrzywowce
Rodzina - konopiowate
Rodzaj - chmiel
Gatunek - chmiel zwyczajny
Nazwa systematyczna - Humulus lupulus L.

Łodyga
Płożąca się lub pnąca, czterokanciasta, z haczykowato wygiętymi do tyłu włoskami na krawędziach. Zawsze wije się w prawo. Dorastająca w stanie dzikim do 8 m (na plantacjach nawet do 12 m).

Liście
Naprzeciwległe, o 3 do 5 klapach na pędach głównych i bocznych, gdzie ukazują się kwiaty dużo mniejsze, najczęściej bezklapowe. Nasada sercowata, brzegi gruboząbkowane. Powierzchnia górna szorstka.

Kwiaty
Dwupienne. Męskie zebrane w szczytowe kwiatostany wyrastające wiechowatymi grupami z kątów liści. Kwiaty męskie z pięciodzielnym okwiatem i pięcioma pręcikami. Kwiaty żeńskie nie posiadają okwiatu, tworzą kotkowate kwiatostany przypominające szyszki iglastych i tak są potocznie nazywane.

Owoc
Orzeszek

Kłącze
Silnie wykształcone, zwane karpą.

Biotop, wymagania
W Polsce wilgotne zarośla, olsy i łęgi a także stare parki, ogrody i rudery. Występuje pojedynczo lub w skupiskach.

Roślina uprawna:
głównymi obszarami produkcji chmielu goryczkowego są Stany Zjednoczone, Niemcy, Australia, Chiny, a chmielu aromatycznego Niemcy, Czechy, Stany Zjednoczone, Ukraina i Polska.

Źródło:
http://pl.wikipedia.org/wiki/Chmiel_zwyczajny

Zastosowanie wg wikipedia.pl

Sposób uprawy:
kwiatostany żeńskie, zwane szyszkami, zbiera się w sierpniu i suszy w temperaturze do 40°C. Szyszki chmielu należy przechowywać krótko (maksymalnie rok) w ciemnym i suchym miejscu.
* Szyszki chmielu wykorzystywane są w piwowarstwie i przemyśle perfumeryjnym.
* Roślina lecznicza: zawiera aromatyczną żywicę (lupulinę), olejek lotny, gorycze i inne substancje o właściwościach uspokajających, bakteriostatycznych i moczopędnych. Napar z chmielu działa skutecznie przy zasypianiu, łagodzi nadpobudliwość, ma zastosowanie w leczeniu gruczołu krokowego, usprawnia trawienie.
* Sztuka kulinarna: młode pędy mogą mieć zastosowanie w kuchni - surowe przyrządza się jako surówki, gotowane przypominają w smaku szparagi. Pliniusz Starszy, w swojej "Historii Naturalis" wymienia chmiel jak delikatną jarzynę. Opinię tę potwierdza Marcjalis w jednym ze swoich epigramatów.

Odmiany
Rozróżnia się dwie odmiany chmielu zwyczajnego:

* chmiel goryczkowy
* chmiel aromatyczny

Klasyfikacja opiera się na zawartości i proporcjach między zawartością żywic i olejków eterycznych.

Źródło:
http://pl.wikipedia.org/wiki/Chmiel_zwyczajny

Chmiel okiem plantatora ;)

Zakładanie plantacji
Pierwszym krokiem będzie wybranie i przygotowanie pola. Najbardziej optymalne są pola w kształcie kwadratu. Zaczyna się od głębokiej orki, aby spulchnić glebę. Później wytycza się rzędy na słupy i wykonuje odwierty bądź kopie koparką doły pod słupy na głębokość 1–1,2 m. Na jednym hektarze stawia się 170 takich słupów. Cena jednego to 160–170 zł, ponieważ są to słupy drewniane impregnowane, które powinny wytrzymać około 20 lat, czyli tyle, ile wynosi przeciętna żywotność plantacji.

Następnie zakłada się konstrukcję stalową. Na wysokości 7 m nad ziemią przeciąga się między słupami drut 8 mm lub liny stalowe, a na ich poziomie konstrukcje z drutu 5–6 mm lub lin stalowych. W Polsce stosuje się głównie nowy drut, na Zachodzie wykorzystuje się często liny „z odzysku”. Całość jest jeszcze brzegami kotwiona (mocowana do ziemi, co zapewnia jej stabilność). Koszt konstrukcji na powierzchni 1 ha, wykonanej sposobem gospodarczym
(z własną pracą), to około 35 tys. zł Firmy liczą średnio 47 tys. zł za hektar.

Przewodnik dla sadzonek
Potem zatroszczyć się trzeba o sadzonki, które można pozyskać różnymi metodami. Chmiel jest byliną, rozmnaża się wegetatywnie (uprawiane są tylko rośliny żeńskie). Można więc pobrać z własnej plantacji nieukorzenione odrosty roczne (tzw. sztobry), które następnie ukorzenia się we własnej szkółce, dzięki czemu szybciej dochodzi się do zbioru (przy sadzeniu nieukorzenionych sztobrów pierwsze plony będą o rok później). Można też postarać się o gotowe sadzonki. W tej chwili IUNG w Puławach nieodpłatnie przekazuje sadzonki odwirusowane, które są pozyskiwane z merystemów (czyli stożków wzrostu). Jeżeli sadzonki musimy zakupić, jest to dodatkowy koszt około 4 tys. zł/ha (na 1 ha potrzeba 2,5 tys. sadzonek).

Suszenie
Ważnym elementem w uprawie chmielu jest jego suszenie. Temperatura w suszarni musi utrzymywać się na poziomie 58–63 st.C. W tym celu stosuje się najczęściej instalacje na gaz lub paliwo ciekłe. Nowoczesne suszarnie wyposażone są często w elektroniczne sterowniki, które utrzymują temperaturę na właściwym poziomie. Jest to istotne, gdyż chmiel musi być odpowiednio dosuszony, ale nie może dojść do przypalenia żywic. W suszarni gazowej koszt suszenia to 0,8–1 zł/kg, przy oleju opałowym dochodzi do 2 zł/kg.

Ekipa do zawieszania i podkręcania
Do założenia i prowadzenia plantacji chmielu potrzebne są nie tylko pieniądze, ale też praca odpowiedniej liczby osób na poszczególnych etapach uprawy i zbioru. Zakładając, że gospodarstwo jest zmechanizowane, przy zawieszaniu przewodnika potrzeba siedem osób. Dwie pracują na pomoście i zawiązują przewodnik u góry, jedna prowadzi ciągnik, cztery zatykają przewodnik na dole. Najwięcej ludzi potrzeba na wiosnę. Na jednym hektarze pracuje 5–10 osób przy podkręcaniu chmielu, czyli naprowadzaniu na przewodniki (jest to praca ręczna, którą wykonuje się między 8 a 20 maja). W tym czasie konieczne jest jeszcze obsypywanie i pasynkowanie (odrywanie dolnych pędów). Co jakiś czas trzeba jeździć i z ambony poprawiać roślinę, aby dorosła do konstrukcji (chmiel często się obwiesza, szczególnie w czasie wiatrów). Przy zbiorze trwającym dwa tygodnie na plantacji Leszka Gryglickiego pracuje osiem osób.

Wreszcie plony!
Pierwszy raz zbiera się chmiel dopiero po dwóch latach od założenia plantacji. Różna jest wydajność z hektara w poszczególnych sezonach. Pierwszy zbiór to 80 proc. średniej produkcji, drugi 110 proc., trzeci i czwarty 105 proc. piąty i późniejsze 100 proc., a po 10 latach uprawy wydajność zaczyna systematycznie spadać: rocznie o około 5 proc.

Duże znaczenie ma termin zbioru. Jeszcze kilka lat temu chmiel zbierało się od 15 sierpnia, a jego dojrzałość oceniano po wyglądzie. W tej chwili wiadomo, że dla przetwórców chmielu najistotniejsza jest zawartość alfa kwasów – im wyższa, tym lepiej.

Indywidualni producenci na ogół w ogóle nie znają zawartości alfa kwasów w chmielu, który sprzedają. Takie badania przeprowadzają co prawda firmy skupujące i przetwarzające chmiel. Brakuje natomiast monitoringu zawartości alfa kwasów w momencie dojrzewania szyszek.

Wykonanie jednej próby na zawartość alfa kwasów to koszt 60–100 zł. W 2006 roku anomalie pogodowe obniżyły wydajność chmielu z hektara i zawartość alfa kwasów. Na Lubelszczyźnie zebrano przeciętnie o 10 proc. mniej odmian Lubelskiego (1,4 t/ha) i Magnum (2,0 t/ha) oraz o 25 proc. Marynki (1,7 t/ha).

Uprawiać czy likwidować
Założenie plantacji chmielu jest żmudne i wymaga sporych nakładów finansowych. Na pierwsze zbiory trzeba czekać dwa lata, a przeciętna żywotność plantacji to 20 lat. Dlatego, choć wzrost produkcji piwa nie przekłada się jak dotąd na cenę chmielowych szyszek, plantatorom trudno zdecydować się na zmianę kierunku produkcji.

Źródło: "Farmer" 20/2006 oraz
http://www.powisle.pl/chmiel.htm

Odmiany chmielu w Polsce

W Polsce uprawiane są dwie grupy chmielu: aromatyczny (odmiana Lubelski) i goryczkowy (odmiany Marynka i Magnum). Ich klasyfikacja opiera się na zawartości i proporcjach między żywicami i olejkami eterycznymi.

Lubelski - aromatyczny
To najstarsza z produkowanych u nas odmian. Niestety, najbardziej podatna na choroby, o małej wydajności. W ostatnich kilku latach spada popyt na tę odmianę i tym samym jej cena, dlatego coraz częściej stare plantacje są likwidowane, a na ich miejsce wprowadza się nowe, poszukiwane przez przemysł odmiany – np. Magnum. Jednak część producentów nadal stosuje odmianę Lubelską ze względu na jej specyficzne walory smakowe.
Szyszki średniej wielkości o złocisto-zielonym zabarwieniu i szlachetnym aromacie, skupione w luźne grona, dobrze zrywają się mechanicznie.

Zawartości:
- Alfa-kwasy - 3,0-4,5%;
- Beta-kwasy - 3,0-4,0%;
- Co-Humulon - 20-28% w alfa-kwasach.
Kompozycja olejków:
- olejku ogółem - 0,5-1,1 mls/100g;
- Myrcen - 22-29% całości olejku;
- Humulen - 30-40% całości olejku ;
- Kariofilen - 6-11% całości olejku;
- Farnesen - 10-14% całości olejku.

Piwo otrzymane z dodatkiem chmielu tej odmiany uzyskało ocenę 79pkt w skali 100pkt.

Marynka - goryczkowy
Jest odmianą uprawianą tylko u nas i dlatego długo nie była znana za granicą, co znacznie utrudniało jej eksport. Obecnie zagraniczne firmy produkujące piwo w naszym kraju przekonały się do jakości i walorów Marynki i zaczynają wysyłać ją za granicę do swoich macierzystych zakładów. Stwarza to nowe możliwości dla rodzimych plantatorów chmielu.
Szyszki owalne, zbite, zamknięte, żółtozielone, bardzo gęsto rozmieszczone na roślinie. Charakteryzuje się doskonałą przydatnością do mechanicznego zbioru chmielu.

Zawartości:
- Alfa-kwasy - 9,0-12,0%;
- Beta-kwasy - 10,2-13,0%;
- Co-Humulon - 26-33% w alfa-kwasach.
Kompozycja olejków:
- olejku ogółem - 2,0-1,1 mls/100g;
- Myrcen - 28-31% całości olejku;
- Humulen - 26-33% całości olejku ;
- Kariofilen - 10-12,5% całości olejku;
- Farnesen - 1,8-2,2% całości olejku.

Piwo otrzymane z dodatkiem chmielu tej odmiany uzyskało ocenę 86,2pkt w skali 100pkt.

Magnum - super goryczkowy
To odmiana pochodząca z Niemiec. Ponieważ jest poszukiwana przez wielu producentów, nasi rolnicy postanowili dostosować się do potrzeb rynku. Dążą do tego, aby polskie Magnum było nie tylko najlepszej jakości, ale też mogło konkurować cenowo z chmielem sprowadzanym zza granicy.
Szyszki ciemnozielone, duże, walcowate, wydłużone, zamknięte, zwarte, zebrane są w luźne grona rozmieszczone równomiernie na roślinie. Szyszki dobrze zbierają się na roślinie.

Zawartości:
- Alfa-kwasy - 12,0-14,0%;
- Beta-kwasy - 4,5-5,5%;
- Co-Humulon - 22-28% w alfa-kwasach.
Kompozycja olejków:
- olejku ogółem - 1,9-2,3 mls/100g;
- Myrcen - 30-35% całości olejku;
- Humulen - 30-40% całości olejku ;
- Kariofilen - 8-12% całości olejku;
- Farnesen - <1%>

Źródło: "Farmer" 20/2006 oraz
http://www.powisle.pl/chmiel.htm

Zastowanie - ogólnie

Główne związki, ich właściwości i zastosowanie
Zarówno szyszki chmielu, jak i gruczoły mają aromatyczny zapach, ale i specyficzny gorzki smak i dla tych właściwości szyszki chmielu odgrywają wielką rolę w piwowarstwie, a także w przemyśle perfumeryjnym przy wytwarzaniu wody kolońskiej. Oba surowce zawierają olejek lotny, gorycze i inne aktywne substancje. Olejki eteryczne mają bardzo złożoną budowę chemiczną o różnych właściwościach, szczególnie zaś działają uspokajająco, bakteriostatycznie (hamują rozwój różnych bakterii), a także moczopędnie. Dla tych przyczyn napar chmielu działa skutecznie przy zasypianiu, łagodzi nadmierną pobudliwość seksualną, a przede wszystkim zaś ma zastosowanie przy schorzeniach gruczołu krokowego (prostata), a zwłaszcza w jego zapaleniach. Napar tego surowca, dzięki goryczom oraz innym właściwościom, pobudza i usprawnia trawienie.

Przy zwalczaniu bezsenności, nadmiernej pobudliwości seksualnej i innych schorzeniach stosuje się w medycynie gotowe preparaty, w skład których wchodzi wyciąg szyszek chmielu.

Surowce chmielu należy chronić przed światłem i wilgocią. Należy też zauważyć, że już po upływie roku surowce chmielu tracą aromat i swoją skuteczność w zastosowaniu, dlatego należy je przechowywać krótko, w szczelnie zamykających się i ciemnych pojemnikach.

Chmiel zwyczajny - kolejny opis

Chmiel zwyczajny
Konopiowate
Humulus lupulus
Connabinaceae

Występowanie
Wilgotne zarośla, zagajniki olszynowe, żywopłoty; pojedynczo lub w skupiskach; także w uprawie.

Wygląd zewnętrzny
Pędy wijące się od 4-5 metrów wysokości, grubości ołówka, kanciaste. Liście trzy-pięcio klapowe, u nasady sercowate, z wierzchu szorstkie, brzegiem grubo ząbkowane. Jest rośliną trwałą.

Surowiec
Owocostany, zwane też szyszkami chmielu, a także główki gruczołów włoskowatych. Szyszki chmielu zbiera się w sierpniu, gdy zaczynają dojrzewać. Suszy się je w suszarniach w temperaturze do 40° C. Gruczoły chmielu otrzymuje się przez potrząsanie dojrzałych szyszek.

Chmiel zwyczajny - (Humulus lupulus)

Chmiel zwyczajny - (Humulus lupulus)
rodzina : Konopiowate (Cannabaceae)

Pnącze wieloletnie. Łodyga: twarda, kolczasta, czterokanciasta. Kwitnienie : czerwiec-sierpień, kwiaty zgrupowane w jajowate kwiatostany tzw. ”szyszki” . Ponieważ roślina jest dwupienna, a więc osobno występują osobniki męskie i żeńskie, kwiatostany różnią się wielkością (męskie są mniejsze - to niesprawiedliwe !!). Liście dłoniaste, 3-5 klapowane, ząbkowane. Znaczenie lecznicze mają ”szyszki”.

Chmiel rozmnaża się przez dzielenie korzeni i odrostów korzeniowych. Ponieważ znaczenie mają tylko okazy żeńskie (znowu ból !!), nie polecam wysiewania, gdyż przez pierwsze lata nie można określić płci. Uprawa jest możliwa w warunkach domowych, ale wówczas nie kwitnie lub kwitnie z oporami. Najlepiej jednak uprawiać w ogródku w miejscu silnie nasłonecznionym. Gleba powinna być bardzo żyzna i spulchniona. Nawożenie powinno być obfite. Nie wolno też zapominać o podpórkach lub kratkach dla pnączy.

”Szyszki” zbieramy we wrześniu. Głównymi składnikami chemicznymi chmielu są kwasy goryczowe (tak cenione w piwowarstwie) i olejek eteryczny zawierający mircen i humulen. Składniki te powodują obniżenie ciśnienia (nieraz dość znaczne), działają uspokajająco (także przy pobudliwości płciowej, stąd też niegdyś stosowany w armii). Chmiel wykazuje też słabe działanie narkotyczne (zresztą jak większość przedstawicieli rodziny konopiowatych).

Źródło:
http://palmiarnia.republika.pl/chmiel.htm